Silesian Jazz Meeting - Tytułem wstępu

Jazz w PRL-u i jego początki w Rybniku
Do połowy lat 50. XX wieku jazz w Polsce był zabroniony, wyklęty i potępiany. Nie mieścił się w ciasnych ramach socrealizmu i przyciągał ludzi wolnych, otwartych, poszukujących – najczęściej młodych. Żeby zostać muzykiem jazzowym, nie wystarczały umiejętności – potrzebny był również charakter.

Po 1954 roku represje wobec jazzu zelżały. Jazz przestał być prześladowany i szybko zdobywał serca odbiorców. Fascynacja tą muzyką w Polsce i Rybniku zrodziła się nagle. Jazz wciąż prowokował tradycyjne gusta, a jego przeciwnicy zarzucali wykonawcom „granie bez nut” i profanację muzyki.

Lata 50. i 60. – początki ruchu jazzowego w Rybniku
W 1959 roku w Rybniku powstał pierwszy Jazz Club, gdzie spotykali się muzycy, uczniowie szkół muzycznych i utalentowani amatorzy. Wielką rolę w rozwoju lokalnego jazzu odegrał dyrektor szkoły muzycznej – Antoni Szafranek, który stanął po stronie młodych muzyków i zaprosił ich do wspólnych koncertów z kierowaną przez siebie filharmonią. Był to ważny i nobilitujący moment dla wykonawców jazzu – mogli w końcu zaprezentować się szerszej publiczności.
Od lat 60. w Rybniku obecne były różnorodne inicjatywy jazzowe i projekty muzyczne. Występowali tu najwybitniejsi polscy jazzmani, m.in.: Jan Ptaszyn Wróblewski, Michał Urbaniak, Tomasz Stańko, Andrzej Trzaskowski, Wojciech Karolak, Adam Makowicz, Jacek Ostaszewski i wielu innych.

1983–1985 – początki festiwalu Silesian Jazz Meeting

W grudniu 1983 roku, z okazji jubileuszu 50-lecia rybnickiej szkoły muzycznej, zorganizowano dwudniową imprezę JAZZ? YES!. Jak się później okazało, był to pierwszy krok w stronę Silesian Jazz Meeting (SJM).
Pierwsza edycja festiwalu SJM odbyła się w 1985 roku z inicjatywy Wojciecha Bronowskiego (ówczesnego dyrektora Rybnickiego Ośrodka Kultury) i Czesława Gawlika (muzyka i nauczyciela). W organizację zaangażowali się: ROK (Teatr Ziemi Rybnickiej), Polskie Stowarzyszenie Jazzowe w Warszawie oraz Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Prowadzącymi byli Jan Poprawa i Wojciech Bronowski.

Lata 1985–1999 – rozwój i szczególne edycje festiwalu

Festiwal SJM szybko zdobył uznanie. Cechował go szeroki wachlarz stylów jazzowych – od klasycznych po nowatorskie fuzje, m.in. jazz z muzyką góralską (np. Zbigniew Namysłowski i Góralska Kapela Jana Karpiela-Bułecki). Prezentowano też kameralne, poetyckie odmiany jazzu.

Rok 1989 i 2000 – w tych latach festiwal się nie odbył – z powodu braku środków finansowych(1989) oraz z powodu pandemii COVID (2000).

W 1992 roku odbyła się VII edycja festiwalu – trwała aż cztery dni (4–7 listopada), z bogatym repertuarem, czterogodzinną projekcją filmową oraz występem dziecięcego zespołu rewiowego Avanti.

Rok 1994 był wyjątkowy – South Silesian Brass Band świętował 20-lecie istnienia. IX edycja festiwalu nosiła nazwę South Jazz Meeting i jego goście. Podsumowano wtedy dotychczasowe 10 lat festiwalu – wystąpiło 70 zespołów, w tym 430 wykonawców.

W 1997 roku, podczas XII edycji, wystąpił specjalny zespół Czesław Gawlik & Przyjaciele, w którego skład weszli muzycy związani z rybnickim środowiskiem jazzowym lat 60. i 70., m.in.: Tadeusz Petrow, Lothar Dziwoki, Witold Anders, Leon Płachta, Antoni Kucznierz, Andrzej Trefon, Jan Cichy.

1999–2006 – nowa formuła festiwalu

W 1999 roku Teatr Ziemi Rybnickiej mógł sfinansować tylko jeden koncert, co postawiło festiwal pod znakiem zapytania. Dzięki inicjatywie Adama Świerczyny (ówczesnego zastępcy dyrektora RCK), wydarzenie zyskało nową formułę: koncerty odbywały się równolegle w trzech miejscach – Rybnickim Centrum Kultury (taką nazwę nosił wówczas Teatr Ziemi Rybnickiej, Domu Kultury Chwałowice oraz Jazz Clubie Mimoza. Zaangażowani byli również: Michał Wojaczek (ówczesny dyrektor DK Chwałowice), Arkadiusz Kozyra (szef Jazz Clubu Mimoza) i wspomniany wyżej Czesław Gawlik jako konsultant programowy.

2007–obecnie – powrót do korzeni i dalszy rozwój

W 2007 roku festiwal Silesian Jazz Meeting powrócił do głównej sali widowiskowej Teatru Ziemi Rybnickiej, kontynuując swoje tradycje i na nowo wpisując się w kulturalny rytm miasta. Jazz w Rybniku niezmiennie cieszy się dużym powodzeniem zarówno wśród muzyków, jak i publiczności. Spotkania te stały się nie tylko wydarzeniami artystycznymi, lecz także istotnym elementem tożsamości kulturalnej regionu.
Festiwal z powodzeniem jest kontynuowany do dziś, zachowując swoją renomę i wyjątkowy charakter – przede wszystkim dzięki zaangażowaniu Michała Wojaczka, obecnego dyrektora Teatru Ziemi Rybnickiej. To jego staraniem Silesian Jazz Meeting trwa i rozwija się, a ponadto Teatr aktywnie promuje muzykę improwizowaną poprzez cykl koncertów "Jazz w Teatrze".
Na rybnickiej scenie regularnie pojawiają się nie tylko czołowi polscy wykonawcy, ale także gwiazdy światowego formatu, takie jak Gonzalo Rubalcaba, Richard Bona, Stacey Kent, Eric Marienthal czy Steve Coleman. Dzięki temu Rybnik pozostaje jednym z ważnych punktów na jazzowej mapie Europy, przyciągając melomanów z całego kraju i zagranicy.