Wprowadzenie

W takich oto warunkach, nie pozbawionych również wszechobecnej cenzury, tak charakterystycznej dla minionego ustroju, na początku lat sześćdziesiątych powstały Rybnickie Dni Poezji w Klubie „Kontakty” przy Rybnickiej Fabryce Maszyn. To pierwsza tego rodzaju inicjatywa, która wykraczała poza dotychczasową ofertę kulturalną miasta Rybnika i całej ziemi rybnickiej, oferta dająca miejscowym poetom większe możliwości zaprezentowania swego dorobku, wymiany myśli, doświadczeń i wspólnej pracy nad warsztatem.

Rybnickie Dni Poezji wkrótce zostały przemianowane na Rybnickie Dni Literatury. By poszerzyć ofertę o pozostałe gatunki literackie. Organizatorzy nie ograniczali się wyłącznie do prezentacji rodzimych twórców, wśród których nie brakowało też znakomitych interpretatorów i muzyków, tworzących oprawę artystyczną dla wydarzeń. Nie ograniczali też zasięgu corocznej imprezy, do kręgów klubowych, lecz z roku na rok rozszerzali jej oddziaływanie na całe miasto i powiat rybnicki, a nawet wodzisławski. Już w pierwszych edycjach Rybnickie Dni Literatury gościły wielu znanych literatów z wielu miast Polski. Spotkania literackie odbywały się w bibliotekach, klubach, szkołach, a towarzyszyły im liczne kiermasze książki. Trzeba tu podkreślić, że były to czasy, kiedy trudno było nabyć dobrą książkę, zaś okazją po temu były wówczas słynne kiermasze książki, na których bardzo chętnie pojawiali się autorzy prezentowanych publikacji.

W archiwach Teatru Ziemi Rybnickiej i TVP Katowice nie brakuje zdjęć i filmów z uroczystych otwarć Rybnickich Dni Literatury na rybnickim rynku z udziałem młodzieży i ludzi pracy manifestujących sojusz obywateli miasta z ludźmi pióra w atmosferze obowiązującej wówczas politycznej poprawności. Te właśnie przesłanki polityczne były powodem późniejszej ośmioletniej przerwy w organizowaniu Rybnickich Dni Literatury. Po 25. edycji kilka kolejnych lat do Rybnika zapraszani byli wyłącznie literaci z wybranych regionów Polski: Pomorza, Dolnego Śląska, Małopolski, Mazowsza. Była to decyzja ówczesnych władz miasta, mająca na celu pozbawienie większości stałych gości-literatów możliwości corocznego przyjazdu na spotkania literackie do naszego miasta. Pomysł ten spełnił swe zadanie, lecz doprowadził do zubożenia oferty literackiej i jednocześnie obniżenia poziomu Rybnickich Dni Literatury.

Należy też dodać, że na przestrzeni 26. edycji w przygotowanie i realizację imprezy zaangażowanych było wiele osób tworzących tzw. komitet organizacyjny. Zaangażowani byli dyrektorzy rybnickich placówek kultury, społecznicy oraz osoby z różnych branż, bez pomocy których realizacja tak dużego przedsięwzięcia byłaby niemożliwa. Podczas każdej edycji odbywało się kilkadziesiąt spotkań literackich – w większości na terenie szkół. Niezależnie od tego na scenie Teatru Ziemi Rybnickiej i w sali kameralnej odbywały się spektakle teatralne i koncerty. Rybnickie Dni Literatury stały się sztandarowym wydarzeniem kulturalnym w Rybniku i regionie.

Od 36. edycji organizatorzy postanowili organizować spotkania literackie wyłącznie w miejskich instytucjach kultury w celu stworzenia twórczej i odświętnej atmosfery. W 2008 roku Rybnickie Centrum Kultury włączyło do organizacji Rybnickich Dni Literatury Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego w Rybniku. Już po pierwszym roku współpracy okazało się, że te dwie instytucje potrafią z powodzeniem zmierzyć się z niełatwym zadaniem w czasach, które nie sprzyjają w elitarnym wydarzeniom kulturalnym. Do grona słuchaczy dołączyła młodzież akademicka, a wśród prelegentów nie zabrakło znawców literatury współczesnej, krytyków literackich i tłumaczy. Od wielu lat organizatorzy Rybnickich Dni Literatury poszukują wciąż nowych form dla rybnickiego święta literatury, by zachęcać mieszkańców miasta i regionu do spotkań z poczytnymi autorami, tłumaczami, eseistami, dziennikarzami, ludźmi pióra.

Współczesne możliwości przekazu, a w szczególności Internet, zachęcają do innego sposobu pozyskiwania wiedzy, często w sposób wybiórczy i pobieżny. Mam nadzieję, że nasza Jubileuszowa edycja i kolejne Rybnickie Dni Literatury przyniosą nowy powiew inspiracji, które nie pozwolą na to, aby to zapoczątkowane blisko pół wieku temu wydarzenie literacko-artystyczne było znane wyłącznie z nazwy i ze słyszenia, lecz z autopsji, z autentycznego spotkania ludzi, którzy w dzisiejszych ciekawych czasach mają sobie coraz więcej do powiedzenia.

Adam Świerczyna
Dyrektor Rybnickiego Centrum Kultury